Pomoce tus – jak dobrze z nich korzystać w pracy z młodzieżą?

Coraz częściej w kontekście wspierania dzieci i młodzieży mówi się o pomoce tus. Rodzice, nauczyciele, terapeuci – wszyscy szukają narzędzi, które pomogą rozwijać umiejętności społeczne u młodych osób. Ale jak właściwie korzystać z tych materiałów, by nie stały się tylko kolejną „aktywizacją bez efektu”? Co naprawdę działa w codziennym kontakcie z dzieckiem? Ten tekst to spojrzenie z bliska na tus pomoce – te proste, te mniej oczywiste i te, które naprawdę mogą zrobić różnicę.

Co to są pomoce tus i w jakich sytuacjach mogą być przydatne?

Mówiąc najprościej, pomoce tus to różnego rodzaju materiały wspierające naukę kompetencji społecznych. Wśród nich znajdziemy m.in. gry, plansze z emocjami, krótkie opowiadania z morałem, filmy edukacyjne, scenariusze rozmów. Wszystkie te formy mają jeden cel: pomóc młodym ludziom zrozumieć, co czują, jak reagować w trudnych sytuacjach i jak budować relacje z innymi.

Najczęściej używa się ich w pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu, ADHD czy z trudnościami w zachowaniu. Ale tus dla nastolatków staje się coraz bardziej popularny także w kontekście wsparcia przy niskiej samoocenie, lękach społecznych czy wycofaniu z kontaktów rówieśniczych. W takich przypadkach dobrze dobrane narzędzia mogą naprawdę pomóc — choć nie zastąpią rozmowy, zrozumienia i czasu.

Przykłady pomocy tus, które sprawdzają się w codziennych działaniach

Nie każdy materiał będzie pasował do każdego dziecka. Ale są takie, które często trafiają do młodych osób – bo są konkretne, proste i pozwalają mówić o trudnych rzeczach bez nadęcia. Oto kilka przykładów:

• Karty emocji – pokazują różne stany emocjonalne i uczą, jak je rozpoznawać u siebie i innych. Można z nimi pracować przy lustrze albo w czasie odgrywania scenek.
• Historyjki społeczne – krótkie opowieści opisujące konkretne sytuacje, np. jak poprosić o przerwę, jak zareagować, gdy ktoś mówi coś przykrego.
• Gry planszowe – najlepiej takie, które wymagają zarówno współpracy, jak i radzenia sobie z wygraną czy porażką. Świetne do nauki cierpliwości i zasad.
• Scenki i role-playing – dzieci mogą przećwiczyć różne sytuacje społeczne, np. rozmowę z nauczycielem, wejście do nowej grupy czy reakcję na odmowę.
• Skale emocji – pomagają nazywać intensywność uczuć. Dla młodszych może to być skala od 1 do 5 z obrazkami buziek, dla starszych bardziej abstrakcyjna.

Jak pomoce tus wspierają pracę w grupie rówieśniczej?

Zajęcia w grupach to często zupełnie inny świat niż praca indywidualna. W grupach TUS pomoce pełnią nie tylko funkcję edukacyjną, ale też budują poczucie bezpieczeństwa i wspólnoty. Dzieci i młodzież mają szansę zobaczyć, że inni też zmagają się z podobnymi trudnościami – co samo w sobie bywa ważnym odkryciem.

Sprawdzają się tu m.in.:

• zadania zespołowe, np. wspólne budowanie konstrukcji, gdzie każda osoba ma inne instrukcje – bez porozumienia nie da się ich zrealizować;
• ćwiczenia narracyjne, gdzie jedna osoba zaczyna opowieść, a kolejne ją rozwijają – uczy to uważności na innych i wspólnego tworzenia;
• symulacje konfliktów – dają szansę przećwiczyć sposoby reagowania w trudnych sytuacjach, bez ryzyka realnych konsekwencji;
• tus pomoce dydaktyczne, np. komunikaty „ja” na tablicach, kostki emocji, karty sytuacyjne – często pomagają, gdy trudno ubrać myśli w słowa.

Czy każda pomoc tus zawsze działa tak, jak byśmy chcieli?

Nie, i dobrze to sobie powiedzieć otwarcie. Nawet najlepszy materiał nie zastąpi relacji, obecności i zrozumienia. Pomoce tus są wsparciem – ale to osoba prowadząca zajęcia nadaje im sens. Zdarza się, że coś, co świetnie zadziałało w jednej grupie, w innej zupełnie się nie sprawdza. Czasem trzeba zmieniać formę, dostosowywać tempo albo po prostu odpuścić i spróbować inaczej.

Dobrze jest obserwować uczestników – czy coś ich angażuje, czy raczej zniechęca. Szczególnie przy starszych dzieciach i młodzieży warto wprowadzać materiały multimedialne: podcasty, memy społeczne, krótkie filmy – wszystko to, co jest bliskie ich codzienności. To nie musi być skomplikowane. Czasem wystarczy trafny filmik z TikToka, by rozpocząć wartościową rozmowę.

Od czego zacząć – w domu, w klasie, na zajęciach?

Nie trzeba od razu kupować całych zestawów dydaktycznych. Czasem wystarczy kilka prostych materiałów – karty z pytaniami, kostka z emocjami, historia do dokończenia. Kluczem jest to, by materiały nie były „na siłę”, ale odpowiadały realnym sytuacjom, które dziecko zna i rozumie.

W domu pomoce tus można wykorzystać przy wspólnym rysowaniu, gotowaniu, zabawie. W szkole – na godzinie wychowawczej, zajęciach integracyjnych, a nawet w ramach przerw czy kącika emocji. Warto szukać momentów, w których dziecko jest gotowe do rozmowy – i niekoniecznie planować każdej aktywności z wyprzedzeniem.

Szukanie, testowanie, rozmowa – pomoce tus jako część codziennego wsparcia

Jak widać, nie ma jednego przepisu na wykorzystanie pomocy tus. Wiele zależy od tego, kto ich używa i w jakim celu. Niektóre dzieci lubią konkretne schematy i porządek, inne wolą improwizację i ruch. Dobrze więc testować różne formy i pytać uczestników o ich opinie.

Ostatecznie najwięcej daje wspólne przeżywanie sytuacji, rozmawianie o nich i szukanie sensu w tym, co się dzieje. A pomoce tus mogą w tym po prostu… pomóc.